نوشته: حمیدرضا زرنگار

برای یک استاد دانشگاه با سابقه چه چیز  شیرین تر و جذاب تر از آن که در زمانی مناسب و در مکانی در خور شأن و مرتبه اش پیش چشمش، یاران موافق حاصل عمری فعالیت پیگیرش را به گونه ای شایسته مرور و ارزیابی کنند.

عصرگاه سه شنبه پانزدهم اسفندماه ۱۴۰۲ آیین نکوداشت دکتر مصطفی ازکیا جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران در تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی با حضور جمعی از اساتید، محققان و دانشجویان جدید و قدیمی و اعضای خانواده استاد برگزار شد.

در این مراسم شماری از همکاران قدیمی استاد همچون دکتر منصور وثوقی، دکتر محمد میرزایی، دکتر جلال الدین رفیع فر و دانشجویان پیشین و مدرسان و محققان امروز دکتر غلامرضا غفاری، دکتر موسی عنبری، دکتر سهیلا علیرضا نژاد، دکتر حسین ایمانی جاجرمی هر یک در سخنان خود به توصیف ویژگی ها و مرتبه علمی دکتر ازکیا، کارها و پژوهش های ایشان و بیان خاطرات مشترک و البته در کنار آن جایگاه موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی- پایگاه اصلی فعالیت های پژوهشی استاد –  پرداختند.

دکتر مصطفی ازکیا زاده ۱۳۲۰ در تهران و محله قدیمی ری، کوچه آبشار در سال ۱۳۳۹ به دانشگاه تهران راه یافت. وی در سال ۱۳۴۳ موفق به اخذ مدرک لیسانس در رشته جامعه شناسی گردید. معلمی مدارس جنوب شهر تهران از اولین فعالیت های وی بود. دکتر ازکیا در سال ۱۳۴۶ موفق به اخذ مدرک فوق لیسانس در رشته           جامعه شناسی از دانشگاه تهران شد و در همان زمان در سمت عضو موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی و مربی آموزشی دانشگاه تهران انجام وظیفه می نمود. وی در سال ۱۳۵۹ نیز موفق به دریافت مدرک دکترای جامعه شناسی از دانشگاه آبردین انگلستان گردید.

موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در سال ۱۳۳۷ به همت چند تن از پیشکسوتان جامعه شناسی در دانشکده حقوق و علوم انسانی دانشگاه تهران بنیان گذارده شد. این موسسه از ابتدای تاسیس در کار پژوهش های روستایی در ایران پیشتاز و پیشاهنگ بود. بدین ترتیب شماری از دانشجویان و دانش آموختگان جوان علوم اجتماعی از جمله دکتر ازکیا و هم دوره ای ها و هم نسلان وی همچون دکتر مهدی طالب، دکتر محمد میرزایی، دکتر منصور وثوقی و دکتر جواد صفی نژاد در اوایل دهه چهل فرصت یافتند در قالب فعالیت های موسسه به مطالعه در        عرصه های عشایری و روستایی بپردازند.

سخنرانان در نشست حاضر طیف وسیعی از موضوع ها را مطرح نمودند. دکتر وثوقی ضمن یادآوری در خصوص فعالیت ها و طرح های پژوهشی و تالیفات و آثار ترجمه انفرادی و مشترک دکتر ازکیا به جدیت و صداقت همکاران موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی از همان ابتدا اشاره نمود و از کسادی و تعطیلی عملی فعالیت های آن در سال های اخیر گلایه و انتقاد کرد.

دکتر محمد میرزایی نیز از پیشینه آشنایی و فعالیت های مشترک خود با دکتر مصطفی ازکیا و از جمله اولین موارد آن در زمینه ارزیابی سرشماری ها در مناطق روستایی گفت.  دکتر رفیع فر ضمن اشاره به ارتباط ۲۰ ساله خود با دکتر ازکیا به ثبات و عدم تغییر در سبک زندگی و کار ایشان علیرغم گذر از سال های بازنشستگی و وجود همیشگی برنامه ها و پروژه های در دست اقدام برای دکتر ازکیا اشاره نمود.

خانم دکتر علیرضا نژاد از سه ویژگی معلمی، پژوهشگری و استادی دکتر ازکیا سخن گفت و اظهار داشت ایشان در مواجهه با مسایل دانشجویان دختر روحیه حمایتگر داشتند، بسیار وقت شناس و منظم بودند و دارای تمام استانداردهای یک استاد دانشگاه بودند. دکتر موسی عنبری در نوبت سخنرانی خود از توانمندی دکتر مصطفی ازکیا در سه حوزه روش شناسی، جامعه شناسی روستایی و همچنین توسعه و توسعه روستایی گفت و اظهار داشت ایشان در کارهایش نظریه ها را برجسته نمود . وی اضافه نمود که دکتر ازکیا از جمله اساتیدی است که هیچ جایگزینی ندارد.

دکتر غلامرضا غفاری مدیر گروه علوم اجتماعی خانه اندیشمندان نیز بیان نمود که دکتر ازکیا هم پژوهشگری برجسته و هم معلم است و بیش از شش دهه فعالیت نمود، تقریبا در تمام ایران کار میدانی و عملی انجام داده است، ایران را می شناسد و در کلاس درس دارای اُتوریته و اقتدار بود.

دکتر ایمانی جاجرمی رییس فعلی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران از ویژگی اساتید هم نسل دکتر ازکیا سخن گفت که آنان پا در میدان داشتند و برای حل مشکلات ایران تربیت شده بودند. دکتر ازکیا نیز استاد موسس است، زیرا گروه توسعه روستایی را تاسیس کرد و مربی است، چون شاگردان زیادی تربیت کرد و از او بسیار آموختم.

نوای دلکش موسیقی سنتی و تک خوانی آقای احمد زاده و همراهی نوازندگان تنبک و تار در میانه مراسم آشکارا به تلطیف فضای مراسم کمک کرد و ابیات پر حکمت ترانه های معروف برای دقایقی مجلس آرای جمع حاضر گردید.

دکتر مصطفی ازکیا نیز در بیانات کوتاه خود از حضور جمع حاضر و همت خانه اندیشمندان علوم انسانی در برگزاری آیین نکوداشت سپاسگزاری نمود. دکتر ازکیا مراسم حاضر را نه مراسم بزرگداشت خود، بلکه آیین بزرگداشت موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی خواند.  وی اظهار داشت هیچ گاه موسسه مجیز گو نبود و در همه دوره ها وضعیت نابسامان جامعه را نقد می نمود.

در بخش دیگری از مراسم آلبومی از حضور و فعالیت های میدانی و آموزشی دکتر ازکیا و همکاران ایشان در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی و دانشکده علوم اجتماعی ارائه شد.

دکتر مصطفی ازکیا صاحب تالیفات و ترجمه های متعددی است، از جمله می توان به کتاب های         جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی جامعه روستایی در ایران. توسعه پايدار روستايي، جامعه‌شناسي توسعه،   رهیافت ها و روش های تحقیق کیفی در توسعه روستایی، مقدمه ای بر جامعه شناسی توسعه روستایی، نظریه های توسعه، نظریه های توسعه نیافتگی، فریاد برای تغییر، توسعه روستایی اولویت بخشی به فقرای روستایی و تعداد دیگری از تالیفات و ترجمه های مشترک و انفرادی وی اشاره نمود.