مجموعه مطالعات زمین‌داری سازمان خوار و بار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تحت عنوان ” مطالعات زمین داری فائو  FAO Land Tenure Studies” مجموعه گزارشهایی فشرده و تلخیص یافته در باب موضوع پیچیده و بحث برانگیز زمین داری به ویژه از جنبه های مرتبط با امنیت غذایی و توسعه روستایی است. این کتابهای راهنما بیش از آنکه در پی ارائه مباحثی جامع باشند ، آنچه را که فائو و همکاران بین المللی آن” اقداماتی مطلوب” برای زمین داری و مدیریت زمین دانسته اند منعکس می کنند.  

این مجموعه تا سال ۲۰۰۸ شامل  انتشارات  زیر می باشد .

1. نقشه‌برداری کاداستر در مورد حقوق زمین داری

 

Cadastral   surveys and records of rights in land.

2. راهنمای عمل مطلوب برای تتدوین روشهای اجاره داری کشاورزی

Good practice guidelines for agricultural leasing arrangements

3. زمین داری و توسعه روستایی

Land tenure and rural development

4. جنسیت و دسترسی به زمین

Gender and access to land

5. نظامهای مالیاتی زمین روستایی در اروپای مرکزی و شرقی

Rural property tax systems in Central and Eastern Europe

6. طرح پروژه های آزمایشی یکپارچه سازی زمین در اروپای مرکزی و شرقی

The design of land consolidation pilot projects in Central and Eastern Europe

7. تمرکز زدایی و نظام مالیلتی ملکی روستایی

Decentralization and rural property taxation

8. دسترسی به زمین در روستا و مدیریت زمین پس از مخاصمات خشونت بار

Access to rural land and land administration after violent conflicts

9. حاکمیت مطلوب زمین داری و مدیریت آن

Good governance in land tenure and adminstration

 

برخی ازمجلدات این مجموعه ۹ جلدی که احتمالاً با نیازهای کاری و آموزشی دستگاه های اجرایی نظیر سازمان  امور اراضی سنخیت بیشتری دارد در اینجا به اختصار معرفی می شود.

نقشه‌برداری کاداستر در مورد حقوق زمین داری:آگاهی از منابع طبیعی تجدید شونده و توصیف و ثبت صحیح اطلاعات مربوط به آن در زمره اولین پیش نیازهای  استفاده عقلایی و حفاظت از این منابع است . سنجش وسیله ای  اساسی برای کسب آگاهی است . علاوه بر آن ، قوی ترین ابزار برای توصیف و ثبت و روشی ضروری برای تقریباً تمام فعالیتهای انسانی است .

 پیمایش ارضی فرایند سنجش و توصیف خصوصیات طبیعی و مصنوعی زمین است . اطلاعات ثبت شده که  این آگاهی را ایجاد می کنند شامل مشاهداتمبتنی بر پیمایش ، سنجشها و محاسبات و نقشه های ترسیم شده است. نقشه ها خصوصیات سنجش شده و توصیف شده را به شکلی بسیار دقیق و عملی تشریح می کنند. این سنجشها و توصیفها وقتی به صورت  نقشه هایی کاغذی یا کامپیوتری ثبت می شوند بهترین مبنا برای شناخت موجودی  منابع طبیعی به شمار می روند.

نسخه های کاغذی و دیجیتالی نقشه ها واسطه هایی هستند که به وسیله آنها کیفیت ، میزان و وضعیت منابع می تواند به بهترین وجه توصیف گردد و بنیانی اساسی برای حفاظت منظم و سامان یافته آنها  ایجاد شود. مجموعه ای از نقشه ها می تواند برای ثبت صحیح تحولات زمین شناختی ،  عمق و جریانات آب، جریانات و فشار هوا و حرارت ،شدت و توزیع بارش، ترکیب گیاهی و جانوری، جزئیات مربوط به جمعیت انسانی و فعالیتها و اطلاعاتی از این قبیل به کار رود .   

نقشه های دیجیتالی می توانند ترکیب گردند ، دستکاری شوند ، تجزیه و تحلیل گردند و  به طرق مختلفی با استفاده از سامانه های اطلاعات جعرافیایی (GISs) نمایش داده شوند. در این اثر منظور از” نقشه ” نقشه های دیجیتالی است .

علیرغم کاربرد مناسب و ارزش نقشه ها  واقعیت اسف انگیز آن است که هنوز از  بخش   عمده ای ازجهان به ویژه در نواحی شهری متناسب با نیازهای موجود  نقشه هایی کافی تهیه نشده است . بسیاری از نقشه ها به دلیل سرمایه گذاری ناکافی در حفظ آنها چندان به هنگام نیستند. وضعیت ثبت اطلاعات مربوط به حقوق ارضی از اطلاعات مربوط به  نقشه‌کشی با مقیاس بزرگ مطلوبتر نیست ، یک نقشه بزرگ مقیاس تنها وسیله  رضایت بخش برای شناسایی قطعات زمین و تعریف حدود آن به شمار می رود . به این ترتیب وضعیت ثبت اطلاعات حقوق زمین داری  بسیار بدتر از وضعیت نقشه های موجود است. اگرچه اطلاعات کاملی در مورد ثبت حقوق زمین داری وجود ندارد ، امّا دست کم به ذکر همین نکته  می‌توان اکتفا نمود که به طور حتم  بسیاری کشورهای پیشرفته وحود دارند که سامانه های ثبت اطلاعات زمین داری آنها  مطلوب است و برخی کشورهای کمتر پیشرفته نیز به طور کلی هنوز فاقد چنین اطلاعاتی هستند.  عناوین بعضی از بخشهای این کتاب عبارت اند از : 

• پیمایشهای زمینی و نقشه های کاداستر.
• پیمایشهای هوایی و و نقشه های کاداستر
• ثبت حقوق.
• رایانه ای کردن نقشه ها و ثبت .
• اصولی که باید در تهیه و سنجش اطلاعات ثبتی دنبال شود .
• جایگاه پیمایشهای کاداستر و ثبت اطلاعات حقوق در توسعه روستایی.

 

راهنمای عمل مطلوب برای تدوین روشهای  اجاره داری کشاورزی:اجاره دادن زمین عنصری مهم درکشاورزی است .تنوع وسیعی در روشهای  اجاره داری وجود دارد که از سطوح اجاره داری خرد مقیاس کاربر و زراعتهای سهم بری در آفریقا ، آسیا و آمریکای لاتین تا اجاره داران کاملاً مکانیزه شمال اروپا و کشورهای اتحادیه اروپا را دربر می گیرد. تمام روشها در عین تفاوت در زمینه های خود با یک صفت مشترک یعنی جدایی بین مالکیت و کار  بر روی زمین توصیف می شوند. اجاره داری روشهایی را برای دسترسی خانوارهای کم زمین و بی زمین و خانوارهای کم سرمایه به زمین کشاورزی پیشنهاد می نماید . با این حال اهمیت روشهای  اجاره داری اغلب مورد سطحی نگری ، کم توجهی و بد فهمی قرار گرفته است .در حقیقت وجود مستمر چنین روشهایی عامل نگرانی مناطقی است که در آنها این روشها با تمرکز بر مالکیت و عدم توازن در قدرت به نفع مالکان همراه است .

برخی حکومتها به جای باز نگری در جهت   مشخص ساختن این  عدم توازنهای ساختاری ، تلاش نموده اند که این پدیده را با دخالت در شیوه  تصرف  و مالکیت تغییر دهند.  با این حال آن چنان که این گزارش مطرح می سازد تصرف مبتنی بر مالکیت نه لزوماً به محو اجاره داری منجر شده و نه به توازن قوا در کشاورزی  انجامیده است . اجاره داری همچنان مهم است ، حتی اگر رسماً در جهت جایگزینی آن با چیزی دیگر تلاش شده باشد . عناوین بعضی از بخشهای این کتاب عبارت اند از :

• خصوصیت و زمینه روشهای اجاره داری .
• مسائل اساسی مالکان و مستاجران زمین .
• روش مطلوب در احاره کردن زمین
• عناصر تشکیل دهنده قرارداد اجاره .
• روش مطلوب برای قراردادهای بهره برداری و سهم بری .
• توصیه هایی برای اجرای روشهای مطلوب اجاره داری .

 

زمین داری و توسعه روستایی:این کتاب راهنما برای کمک به ارتقای آگاهی کارگزاران فنی دولتی و جامعه مدنی در خصوص دلایل و کیفیت توجه به مسائل زمین داری در پروژه‌های توسعه روستایی طراحی شده است .

این اثر زمینه های مهمی چون تخریب محیط زیست و نیز تبعیض و تضاد جنسیتی را که در  زمین داری از جمله نگرانیهای بزرگ به شمار می روند نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.به دلیل آنکه مسائل زمین داری به طور قابل ملاحظه ای از یک کشور تا کشور دیگر متفاوت است ، تلاش کتاب این نیست که خوانندگان را با موضوعات جزئی  زمین داری آشنا سازد.  در عوض کتاب در خصوص چگونگی شناسایی احتمال وقوع  موضوعات زمین داری در یک پروژه توسعه روستایی راهنماییهایی فراهم می کند و در مورد  اینکه چگونه در طراحی چنین پروژه هایی  می توان نظریات فنی مناسب  مبتنی بر ملاحظات زمین داری ارائه  نمود  توصیه هایی دارد. عناوین بعضی از بخشهای این کتاب عبارت اند از : 

• چرا زمین داری اهمیت دارد .
• چرا زمین داری باید در طراحی پروژه ها ملحوظ شود.
• چگونه زمین داری در طراحی پروژه می تواند ملحوظ شود.

 

طرح پروژه های آزمایشی یکپارچه سازی زمین در اروپای مرکزی و شرقی:در بیشتر نواحی اروپای مرکزی و شرقی ساختار زمین داری ازمزارع کوچک و پراکنده تشکیل شده است . یکپارچه سازی زمین می تواند ابزاری موثر برای رقابتی تر ساختن کشاورزی و پیشرفت وضعیت روستاها باشد. این اثر در مورد اینکه چه کشورهایی می توانند یک پروژه آزمایشی   یکپارچه سازی زمین را آغاز کنندآگاهیهایی فراهم سازد.این کتاب نشان می دهد که چرا      یکپارچه سازی زمین مهم است ، یکپارچه سازی زمین را توصیف می کند و تصمیمات کلیدی که باید اتخاذ گردد و اقداماتی که قبل ازشروع  پروژه  یکپارچه سازی باید انجام شود را توضیح  می دهد. عناوین بعضی از بخشهای این کتاب عبارت اند از : 

• چرا یکپارچه سازی مهم است.
• نیاز به یک راهبرد یکپارچه سازی.
• یکپارچه سازی چیست.
• مقصود از طرحهای یکپارچه سازی چیست.
• تعریف قواعد ، نقشها و مسئولیتها .
• رهیافتهای یکپارچه سازی .
• پیش نیازها .

 

 

حاکمیت مطلوب زمین داری و مدیریت آن:این راهنما برای کسانی که در امور مربوط به مدیریت زمین فعالیت می کنند و تمامی علاقمندان به زمین، زمین داری و مدیریت آن نوشته شده است.با این حال بخش عمده مطالب کتاب در مورد اهمیت حاکمیت  مطلوب  در دستیابی به اهداف توسعه ای است، از این روی در این اثر سهم کمتری برای تشریح روشهای اعمال مدیریت مطلوب  در زمین داری در نظر گرفته شده است .

به دنبال  شکست در حاکمیت بر امور زمین داری عواقب زیانباری برای جامعه  به بار آمده است . حاکمیت مطلوب می تواند در دستیابی به توسعه اقتصادی و کاهش فقر موثر باشد. در اغلب کشورها زمین مهم ترین منبع تجدید پذیر است . دسترسی به زمین و امنیت زمین‌داری نشانه های عمده ای از توسعه اند.  مدیریت زمین طرفهای موثر در ساختار زمین‌داری را با یک اقتصاد کارآ مجهز  می سازد. این بدان معناست که با تمام جنبه های معیشت مردم در تماس است. مدیریت  زمین داری از طریق یک نظام مالیاتی نیز نقش مهمی در افزایش درآمد بخش عمومی دارد. مدیریت زمین با استفاده از سامانه های ثبت و کاداستر امنیت زمین داری را فراهم کرده و با کمک روش  رهن گذاری اراضی موجب برخورداری مردم از وام می گردد. هنوز سامانه های رسمی زمین داری شکستهایی را متحمل می‌شوند.روشهای متداول و مرسوم زمین داری نیز نمی توانند به طور کامل به شهروندان خدمت کنند؛ به ویژه در زمانی که این روشها در جریان شرایط متحول و جریانات کالایی شدن ضعیف می شوند.

در این اثر حاکمیت ضعیف زمین داری در نظامهای  رسمی و غیر رسمی به معنای دفاع نکردن از حق زمین داری محرومان است. این موضوع موجب  در حاشیه قرار دادن محرومان و یا خروج آنان از حوزه دربرگیری قوانین می گردد.  معنای دیگر حاکمیت ضعیف زمین داری   می تواند آن باشد که زمین به گونه ای مناسب برای تولید ثروت به نفع جامعه به کار نرود. فقدان وجود عامل رقابت در مدیریت زمین داری می تواند یک محدودیت مهم برای توسعه و ریشه کنی فقر باشد.  حاکمیت مطلوب زمین داری یکی از ضرورتهای کانونی برای نیل به حاکمیت مطلوب در سطح جامعه است. عناوین بعضی از بخشهای این کتاب عبارت‌اند از : 

• تجاربی از به کارگیری اصول حاکمیت مطلوب در مدیریت اراضی .
• ثبت اراضی .
• مدیریت اراضی دولتی .
• برنامه ریزی کاربری اراضی.
• معیارهای عملی ارتقای حاکمیت در زمین داری و مدیریت آن .